Kunstenaars als popsterren in China

De kunstenaars werken onder grote belangstelling.

GalleryMaritime in Middelburg richt zich al enkele jaren op artistieke uitwisselingen met China. Onlangs reisde galeriehoudster Dimp Nelemans met zeven kunstenaars opnieuw erheen, voor een verblijf van ruim drie weken. Ze tekende dit verslag op:

Schilderen op buitenlocaties in China

GalleryMaritime Middelburg vertrekt met zeven van haar maritieme kunstenaars vanuit Brussel naar Shanghai Pudong. Daar worden zij opgewacht door Professor Zhu Zi Gang van de Jiangnan University of Design & Art uit Wuxi en He Jiang, Master in Thick Ink Painting, uit Xitang. Het werkbezoek aan China waarvoor GalleryMaritime is uitgenodigd is op initiatief van het Provinciebestuur Wuxi en Gemeentebestuur Xitang. Gedurende 23 dagen zullen de kunstenaars te gast zijn van de kunstscène Wuxi en Xitang. Op het programma staan lezingen voor studenten van de Senior Highschool of Art, het openen van een tentoonstelling, aanwezigheid bij de oprichting van een exportbedrijf voor Chinese kunst en uiteraard het belangrijkste van alles; op locatie gaan schilderen in Wuxi en het lieftallige Xitang.

Wie met een uitnodiging uit China op reis wil heeft voor zijn visumaanvraag de officiële uitnodigingsbrief nodig van het Chinese instituut dat zich daarvoor garant stelt. Uit eerdere ervaringen weten we hoe we dat traject moeten doorlopen. Dit was de tweede keer dat we op uitnodiging zouden gaan en we weten dat Chinezen als regel ‘iets’ doen op het allerlaatste moment. Dus, toen wij in augustus daarover de eerste berichten ontvingen, wachten we rustig af wat er zou gebeuren. Vier weken voorafgaand aan onze reis hadden we nog steeds niet de juiste papieren, was er nog geen vlucht geboekt en waren enkelen van ons nog niet in het bezit van een geldig paspoort, laat staan een effectief visum. Maar alles ging in stroomversnelling toen halverwege september de uitnodiging samen met een tamelijk ‘open’ werkschema in de mailbox lag.

Als definitieve selectie van deelnemers voor de reis werd gekozen voor de kunstenaars die al in een eerder stadium via GalleryMaritime in een kunstuitwisseling met China betrokken waren. Gekozen werd voor Peter de Rijcke, Geer Huybers, Marion Kieft, de Belg Ronny Moortgat en de Zeeuwen Ludo van Well en Els Burgers. Nieuw in het groepje was Ferial Pichech, een Rotterdamse kunstenares. Dimp Nelemans, de galeriehoudster, was samen met He Jiang uit Xitang drager van de boodschap. Aan haar de taak om e.e.a organisatorisch en qua groepsdynamiek te begeleiden en tevens zorg te dragen voor de verslaglegging.

Bij aankomst in Shanghai Pudong stapte de hele groep, geflankeerd door vier min of meer onduidelijke Chinese medereizigers en een tolk vertaalster, in de bus op weg naar Wuxi. De naam Wuxi betekent ‘geen tin’. De geschiedenis vertelt dat tinerts, waarop destijds de hele economie van deze streek dreef, op zeker moment was uitgeput waardoor het hele gebied enorm in de problemen kwam. In de huidige tijd is dat wel anders. Dwars door de stad loopt het Grote Kanaal dat nu als slagader van de bloeiende economie dient. En hoewel het vijf jaar geleden nog bekend stond als een van de meest vervuilde industriesteden is het momenteel, na een reeks milieuaanpassingen, op weg om het schoonst leefgebied van Zuid West China te worden.

Onze reis vanaf de vlieghaven zal zo’n drie uur duren maar na een half uur zucht mr. Zhu Zi al dat we eerst maar eens even moeten gaan eten. Onze tolk vertaalster Sue deelt ons de tussenstop mee. Wij denken dan aan een snackje maar dat is buiten de waard gerekend. En ondertussen ontstaat ook een beetje het gevoel alsof we belaagd worden. Twee van de onduidelijke types dragen grote fotocamera’s waarmee zij ons, gedurende de gehele busreis fotograferen. Alles wat we zeggen en doen blijkt hun interesse te hebben. De andere twee kijken stuurs voor zich heen. We stoppen bij een enorm wegrestaurant en voor we het weten zitten we aan een grote ronde tafel waar, op een draaiplateau, het ene na het andere gerecht wordt geschoven en we meteen onze kunst ‘eten met stokjes’ kunnen vertonen. Alles gaat onder het wakend oog van onze vier naamloze medereizigers. De lunch met zestien gerechten is voor enkelen van ons toch echt een beetje veel. Maar gelukkig: “Je hoeft niet alles op te eten, als je er maar iets van proeft” zegt Sue geruststellend. We zullen 23 dagen dit ritueel krijgen voorgeschoteld twee a drie keer per dag. En dan mogen we nog van geluk spreken want doorgaans eten Chinezen 5 keer per dag……..

We reizen verder naar Wuxi en naderen tegen het eind van de middag het enorme complex van Jiangnan University met zijn > 5000 studenten en dat is te merken ook. Het is einde studiedag en we worden links en rechts gepasseerd door drommen studenten op fietsen en scootertjes. Mr.Zhu Zi loodst de chauffeur via de achteringang van het Universiteitsterrein naar het Hotelcomplex van de universiteit. Inchecken wordt voor ons gedaan. Wij kennen geen Chinees en de baliemedewerker kent geen Engels. Sue helpt ons vakkundig en we merken dat we in haar een bondgenoot hebben. Voor we het weten hebben we een kamerindeling en staan we in de lift met onze bagage. 

De Nederlandse en Chinese kunstenaars voor het Hotel Xitang. Let op de spelfout linksboven op de banieren.

Rusten is er niet bij. Het diner wacht. “Over tien minuten in de hal” zegt Sue. De meeste van ons geven daar gehoor aan een enkeling niet en dat blijkt toch een obstakel. In de hal wacht mr.Yang, Provinciebestuurder annex Bestuurslid van de Jiangnan University. Deze eerste ontmoeting van officiële aard drukt ons meteen op het feit dat wij speciale gasten zijn en dat het onze gastheren te doen is om met ons te pronken. Mr.Yang heet ons vriendelijk welkom maar is toch enigszins verbaasd over het feit dat een enkeling van de groep er (nog) niet is. Hij wacht een beetje geagiteerd tot de groep compleet is. Ondertussen worden we weer druk gefotografeerd. We vertrekken met de bus onder luidruchtig aankondigen van mr.Yang dat hij voor ons de beste restaurants van Wuxi heeft uitgezocht en ons daarnaar zal begeleiden. Enkele van zijn keuze restaurants worden gemanaged door goede vrienden dus dat beloofd een goede service, aldus mr.Yang. Dit ritueel zal ons de komende dagen blijven volgen, twee tot drie keer per dag.

Maar we komen om te schilderen en te beeldhouwen dus dat is wat we willen. Dat moment suprème ondergaan we drie dagen later. We hebben de omgeving verkend, we hebben wat bezienswaardigheden voorgeschoteld gekregen en op dag drie moet het er van komen. Mr.Yang brengt ons samen met Professor Zhu Zi en zijn collega mr.Lin Yu Feng naar de eerste van vele nog volgende buitenlocaties. Wuxi beschikt over een groot aantal, geheel handmatig aangelegde, enorme parken met traditionele symbolieken zoals tempels, uitgestrekte vijvers geheel overgroeit met waterlelies, op de grasvelden standbeelden van eeuwenoude wijsgeren temidden van kunstig aangelegde bloemperken, prieeltjes en liefelijke rotspartijtjes. De routing in die parken loopt als regel langs of tegen de rivierkant van het Grote Kanaal of de Jangstekiang zodat het uitzicht over water waarop wat bootjes varen gegarandeerd is. Perfecte locaties dus voor het creëren van maritieme kunst. En dat is waarvoor we kwamen. Schilderezels en schilderstoeltjes worden bezorgd. Canvas in alle maten. Tubes olieverf het is een berg waar we bijna niet overheen kunnen kijken, Kwasten en penselen in diverse kwaliteiten. Kortom, teveel om op te noemen.

Mr.Yang en Zhu Zi kijken tevreden toe hoe de groep kunstenaars zich op dit materiaalaanbod stort, er een keuze uit maakt en een plekje in het (aangelegde) natuurpark zoekt. Na twee uur zijn alle schilders aan de slag en worden als popsterren omringd door honderden fotograferende Chinezen. Soms moet de schildersezels gestut worden vanwege de drommen nieuwsgierigen. Onder hen veel studenten van de universiteit. Ook leraren kunstopleiding staan klaar met fototoestel in de aanslag.

Twee van de Nederlandse kunstenaars voelen zich verloren. Hier wreekt zich de concentratie van drieduizend jaar Chinees landschap schilderen. De gemiddelde Chinese kunstopleiding heeft (nog) niet veel gepassioneerde aandacht voor beeldhouwen en conceptuele kunst. De twee kunstenaars die 11 uur vliegreis ondergingen om hun kunnen in China te tonen, lopen rusteloos rond. De een heeft wel gereedschap meegebracht om te beeldhouwen maar er is geen Chinese Soapstone beschikbaar. De conceptuele kunstenares wil met ‘zijdepapier’ werken maar het ontbreekt haar aan lijm, scharen, ophangsystemen en een pak ruwe zijde. Gedienstig als onze Chinese begeleiders zijn rijden zij dagenlang vele kilometers om het materiaal te vinden. Pas na dagen zoeken vinden beiden een beetje materiaal dat zij kunnen benutten. “Het is toch bijna onvoorstelbaar dat ik hier geen Chinese Soapstone kan vinden? En, ze praten nu al over herhaling van dit project. Nou volgende keer neem ik zelf Chinese Soapstone mee uit Nederland”, aldus de beeldhouwer.

De belangstelling van de Chinezen is er niet minder om. De media laten zich meermalen informeren TV, Radio, geschreven pers ze komen als bijen af op de honing. Twintig dagen lang zijn we cultureel actief, het resultaat is 60 maritieme kunstwerken. En, onze voetprint blijft na in diverse officiële bezoeken met Chinese hooggeplaatsen. Als special invites bij de gemeentelijke ondertekening van Wuxi Sistercity agreements. We openen een kunstexpositie op de Universiteit, zijn officiële genodigden bij de oprichting van een, door de Chinese overheid, op te richten bedrijf dat wereldwijd moderne Chinese kunst op de markt wil brengen. We schudden handen met gouverneur van Wuxi, Burgemeesters van Wuxi en Xitang en overhandigen onze meegebrachte vriendschapsbrieven en geschenken van de CvdK Zeeland en Burgemeesters Middelburg en Antwerpen.

Het is een soort Alice in Wonderland ervaring die wij hebben ondergaan.

Zeker als we terug denken aan het 9 dagen op locatie werken in Xitang, het eeuwenoude stadje waar de tijd heeft stilgestaan. In een special meeting met Burgemeester Yu Weihua van Xitang wil hij van ons vernemen hoe hij de enorme druk van 3 miljoen bezoekers per jaar kan kanaliseren zonder de oorspronkelijke eeuwenoude leefstijl daarvan aan te tasten.

Als we op 3 november, op de dag van onze terugreis, nog even een bezoek brengen aan het spiksplinternieuwe China Maritime Museum in Shanghai en een onderhoud met de directie afspraken maken voor expositie van het werk dat we in China achterlaten, weten we waarom we er waren.

We hebben moderne maritieme kunst een gezicht gegeven met de verbeelding van het Chinese waterlandschap in 60 Westerse maritime werken. De vele persberichten in Wuxi Daily, Wuxi Weekly en Xitangs News en duizenden foto’s op camera’s van het Chinese publiek zijn onze stille getuigen.

Voetnoot. Natuurlijk zagen wij soms ook situaties waarbij we als Europeaan voor achter de oren krabben. Onze strategie was niet de kritische aanval op wat we zagen maar vragen stellen over de toedracht. Soms kregen we geen antwoord of een non-antwoord. Soms echter merkten wij dat onze vragen tot nadenken leidden. En in een enkel geval zelfs tot directe aanpassing. Chinezen leren snel, heel snel…..