Directe aanleiding is het verschijnen van het laatste deel van zijn Geheim dagboek. Warrens literaire nalatenschap wordt nu getoond in de Zeeuwse Bibliotheek, zijn collectie etnografica in het Zeeuws Museum (zie ook het verslag van de opening van de Warren-vorsers Ronny Boogaart en Eric de Rooij).
De expositie Verre werelden in het Zeeuws Museum maakt indruk vooral doordat Warrens omvangrijke exotische kunstcollectie, waarover zoveel in de dagboeken te lezen is, voor het eerst aan het publiek wordt getoond. Jan van Damme heeft er al mooi over geschreven in de PZC en het museum heeft de Afrikaanse en Aziatische schatten voorbeeldig gepresenteerd, inclusief een onmisbare catalogus.
Toch boeide mij de tentoonstelling in de bibliotheek (Er staat een huis aan de Schelde) meer, omdat deze een mooi, compleet beeld geeft van de literator én mens Hans Warren, van zijn schoolrapporten (hoge cijfers, behalve voor gymnastiek) tot en met de laatste foto's, maar ook bijvoorbeeld zijn beeldend werk (tekeningen, schilderijen) en zijn klavecimbel (met daarop bladmuziek van zijn geliefde componist Scarlatti).
De literaire nalatenschap van Warren is vijf jaar geleden overgedragen aan de bibliotheek. Het materiaal - immens veel - is inmiddels geordend, geïnventariseerd en klaar voor verder onderzoek. De expositie bevat enkele mooie voorbeelden uit de verzameling. Vooral de brieven zijn boeiend om te lezen, zoals die van Maarten 't Hart uit september 1981, die vond dat de recensent Warren hem onheus bejegende. ,,Ik vind het echt buitengewoon minderwaardig van u dat u onophoudelijk in de meest beledigende bewoordingen over mij schrijft en spreekt. Met dertien postzegels van vijf [cent] wens ik u alle slechts, alle ongeluk, alle leed en alle narigheid toe dat een mens maar overkomen kan."
Overigens is het goed dat de Geheim dagboek-serie nu is voltooid. Achteraf is het jammer dat kort na Warrens dood al het tamelijk ontluisterende slotdeel (2001) is gepubliceerd. Daarmee werd de angel uit de reeks gehaald, omdat duidelijk was naar welk punt moest worden 'toegewerkt'. De spanning verdween, doordat - hoe gek het ook mag klinken bij een dagboek - de afloop was 'verklapt'. Het nu verschenen laatste deel (1998-2000) is daardoor, in plaats van een afronding, een apotheose misschien wel, de sluitsteen geworden van een literair monument (want dat is en blijft de serie zonder meer) van een man die zijn leven genadeloos, voor zichzelf en anderen, heeft vastgelegd.
In het nieuwe deel staan inderdaad weinig verrassingen. Warren sukkelt en tobt met zijn gezondheid en wil zich steeds meer terugtrekken, terwijl zijn veertig jaar jongere en energieke partner Mario Molegraaf juist hecht aan het maken van intensieve 'uitstapjes'. Dat leidt in toenemende mate tot conflicten. ,,Hij was niet in de wieg gelegd als patiënt en ik was niet in de wieg gelegd als verzorger", zegt Molegraaf daarover in een reportage van Omroep Zeeland uit 2002, die in het Zeeuws Museum is te zien.
Expositie Zeeuws Museum: t/m 31 januari 2010
Expositie Zeeuwse Bibliotkeek: t/m 7 november 2009
