Omroep Zeeland doet rond de feestdagen wat het eigenlijk het hele jaar zou moeten doen: goede programma's brengen. Op 4 januari wordt de film van Koert Davidse over Kamp Westkapelle, Zijn verloren land, uitgezonden. En donderdag, Nieuwjaarsdag, is de documentaire te zien die Margot Schotel maakte over de Vlissingse kunstenaar Gertjan Evenhuis.
Schotel volgde Evenhuis gedurende de twee jaar dat hij aan zijn meterhoge beeld Mene Tekel werkte. Evenhuis toont zich behalve een Nescio-liefhebber een ware kunstenaar, die weigert in opdracht te werken, maar uitsluitend zijn eigen scheppingsdrang volgt. Gepassioneerd werkt hij dag in dag uit om uit zestien blokken loodzwaar graniet een imposante man te scheppen.
De 'huid' van het beeld bestaat uit letters uit diverse alfabetten. Het is een 'stapeling van talen', zoals de beeldhouwer het zelf noemt. Een toren van Babel. Een poging om alle talen en culturen tot een geheel te smeden, maar tegelijk ook onmiskenbaar vergeefs.
Natuurlijk, in Zeeland gebeurt er vanuit randstedelijk oogpunt gezien 'niets' en zeker niet op cultureel gebied. Totdat je eens op een rij zet wat zich hier wél afspeelt en bijna vanzelf tot de slotsom komt dat het alleszins meevalt. Tien redenen waarom 2008 een mooi jaar was voor de Zeeuwse kunst en cultuur:
1. Zeeland Filmland Film by the Sea vierde zijn tienjarig bestaan. Mede onder invloed van het Vlissingse festival weten filmmakers steeds vaker de provincie ook te vinden voor opnamen. Een van de eerste resultaten - Kapitein Rob en het Geheim van Professor Lupardi - ging al (in Vlissingen) in première en verder streken er filmploegen neer voor onder meer Atlantis (Digna Sinke), Spion van Oranje, de Annie M.G. Schmidt-televisieserie,De Storm (hoewel in Stavenisse niet welkom) en de documentaire Zijn verloren land van Koert Davidse.
3. Bijna Kunststad van het Jaar Vlissingen? Kunststad? Dat de gemeente zichzelf aanmeldde voor de nieuwe eretitel van Kunststad van het Jaar, deed al wat wenkbrauwen fronsen. Dat de Scheldestad ook de selectie doorstond en door de jury zelfs - na Haarlem - een tweede plaats kreeg toebedeeld, verbaasde vriend en vijand. Hoe verrassend ook, het is vooral een erkenning van het werk van Leon Riekwell en diens deWillem3. En zeer recent wist Carina Dumais internationaal de aandacht te trekken.
4. Jonge Zeeuwen timmeren landelijk aan de weg Er zijn nogal wat jongeren met diepe Zeeuwse wortels die inmiddels landelijk en soms zelfs internationaal in de belangstelling staan. Dit jaar vielen onder anderen op: Angelo de Rijke als gitarist bij Anouk, jazztrompettist Rik Mol die de ene prijs na de andere krijgt, jazzsaxofonist Jasper van Damme die de Erasmus Jazz Prijs won, cabaretière Katinka Polderman die bewees een blijver te zijn en balletdanseres Wendeline Wijkstra die werd aangenomen bij Het Nationale Ballet. En via de Idols-klonen kwamen onder anderen Amir Vahidi en Stijn Warendorff nationaal bovendrijven.
5. Concert at Sea & Co. Twee dagen feest op de Brouwersdam, met onder meer een imponerend optreden van de Counting Crows. Het festival had, na de problemen van vorig jaar, de zaken nu helemaal op orde. En bovendien kreeg het er een vrijwel volbloed Zeeuws 'zusje' erbij in Almere: Zand, dat ook succesvol was.
6. Scheldepop Nieuw, grootschalig en ambitieus popfestival in Zeeuws-Vlaanderen, met een opmerkelijke mengeling van muziekstijlen. Eerste editie van Scheldepop was niet in alle opzichten even geslaagd, maar gaf wel voldoende vertrouwen voor een vervolg.
7. Jazztoppers in Middelburg Met name Willem Kniknie wist nogal wat muziekgrootheden naar Zeeland te krijgen, zoals John Scofield. En de programmering van het Internationaal Jazzfestival Middelburg was van uitzonderlijk niveau, met Bobby Previte, Archie Shepp, Maceo Parker, Eric Vloeimans en E.S.T. (met de slechts enkele weken later helaas overleden Esbjörn Svensson).
8. Bløf & Racoon Ja, toch weer, ondanks de verschijnselen van Bløf-moeheid die in Zeeland merkbaar zijn geworden. De groep bracht niettemin weer een succesvol album uit en scoorde een nummer 1-hit. En ook Racoon kwam met een nieuwe plaat: het verdeeld ontvangen Before You Leave. Op het podium en zeker in het theater bewezen de Goesenaren andermaal hun klasse. En als het gaat om nieuwe aanwas: talent genoeg, zoals Marsha, Bluem, Eva Auad, Jay Minor, Smout en De Hobbyisten.
9. Wolkenatlas Prachtig initiatief in de herboren Zeeuwse Concertzaal in Middelburg, waar zes Zeeuwse componisten de structuur van het boek Wolkenatlas van David Mitchell als uitgangspunt namen voor zes muziekstukken, die voorbeeldig werden uitgevoerd door Nieuw Amsterdams Peil. De aanwezige Mitchell zelf was verrukt, zei hij. En de rest van het publiek ook. Komende jaar, op zondag 17 mei, wordt in Veere de Wolkenatlas-cd gepresenteerd, mét concert.
10. Uittocht der cultuurpausen Rutger Wolfson ging naar het Rotterdams filmfestival, Ruud van Meijel naar Toneelgroep Oostpool, Valentijn Byvanck naar het Nationaal Historisch Museum. Een aderlating, dat zeker, maar ook een gezonde aderlating, want op dergelijke posten is na zeven, acht jaar de houdbaarheidsdatum wel in zicht. Het biedt ruimte voor vers bloed en nieuwe impulsen voor De Vleeshal, het Zeeland Nazomerfestival en het Zeeuws Museum. En de aard van de nieuwe betrekkingen zegt iets - en meer dan dat - over wat er in Zeeland is gebeurd. Tegelijkertijd kreeg Leo Hannewijk van Film by the Sea de opdracht ook een filmfestival in Breda op te zetten. Hij blijft vooralsnog eveneens in Vlissingen aan.
Begin oktober gaf Racoon een huiskamerconcert op een 'geheime locatie' in Middelburg. Omroep Zeeland zendt het vrijdag, tweede kerstdag, uit (vanaf 18.15 uur, elk heel uur herhaald tot de volgende morgen 11.00 uur).
Het is een fraaie registratie. Heel close gefilmd en dat versterkt het intieme karakter van het optreden. De band kwam toen net terug van enkele optredens in Duitsland ('danke schön', zegt zanger Bart van der Weide dan ook herhaaldelijk na een nummer) en is merkbaar ingespeeld.
Bovendien zijn al enkele dingen te horen (en te zien) die niet veel later in de theatertournee zouden opduiken, zoals de hilarische toegift bij Lucky All My Life, en Laugh About It dat wordt ingeleid met 'inspiratiebron' Blackbird van de Beatles. Mooi is ook hoe Brick van Ben Folds FiveMy Town en Close Your Eyes met elkaar verbindt.
In de aanloop naar de toegift eist Van der Weides zoontje Tim de hoofdrol voor zich op door hard 'Nog een liedje' te roepen. Als de zanger daarop zegt dat hij de volgende dag toch echt gewoon naar school moet, antwoordt de kleine: 'Mama heeft vrijgegeven'.
De keren dat ik de Zeeuwse Statenleden over cultuur hoorde delibereren, kreeg ik - hoe zeg je dat nu netjes... - niet bepaald de indruk dat men buitengewoon grote affiniteit met het onderwerp had. Uitzonderingen daar gelaten, natuurlijk. Soms was het zelfs verbijsterend om te zien hoe weinig zij op de hoogte zijn, maar wel een bepalende stem hebben in de toekomst van culturele organisaties.
De verheugende uitkomst van de discussie over de Cultuurnota, gisteren, lijkt het tegendeel te bewijzen. Op de nota - met de verdeling van de structurele cultuursubsidies voor de komende vier jaar - viel al weinig af te dingen, maar de politici besloten gisteren nog eens bijna drie ton per jaar extra aan subsidies te geven en dat bovendien uit het 'eigen' statenbudget te betalen. De gelukkigen: Zeelandia/Zeeland Nazomerfestival (+200.000 euro), CBK Zeeland (+45.000 euro), Zeeuws kamerorkest TY (+15.000 euro) en Het Zeeuws Orkest (+20.000 euro).
Verbazingwekkend hoe genereus men ineens is, en dat is in deze financiel toch mistroostige tijden. Daaruit blijkt vooral dat lobbyen, inspreken, zeuren, echt kan helpen. Kunde of politiek opportunisme van de politici - het doet er niet meer zoveel toe. Vraag niet hoe het kan, maar profiteer ervan. Zeker wat het Nazomerfestival betreft is het mooi dat we nu elk jaar op een grote productie kunnen rekenen. Dat was hard nodig.
Overigens viel gedeputeerde Harry van Waveren, doorgaans toch behoorlijk terzake kundig, ook even door de mand. Op de tamelijk onzinnige oproep van de SP om meer cultuur van elders in het land naar Zeeland te halen, zei hij dat dat al volop gebeurt en noemde als voorbeeld de 'interessante expositie' momenteel bij CBK Zeeland met 'werk van kunstenaars uit Rotterdam'. Die tentoonstelling heet De Rotterdamse selectie, maar als Van Waveren er was geweest, dan had hij geweten dat er uitsluitend werk van Zeeuwse kunstenaars is te zien.
Weer een vleugje Zeeuwse glorie over de provinciegrenzen heen. De deels Zeeuwse band Destine, met nu Tilburg als uitvalsbasis, heeft het voor mekaar: een heuse platendeal met Sony. En dat in dit tijdsgewricht!
Hubrecht Eversdijk en Laurens Troost zijn bekende namen in Zeeland. Ze zaten in diverse bandjes, zoals It Takes Two en For The Alliance. Eversdijk produceerde recent ook het album van Popaanzee-deelnemer According To You uit Goes. Vorig jaar zat Destine in de finale van de Zeeuwse Belofte.
Blijft toch lastig, een website helemaal up-to-date houden. Al doet Racoon verder haar best. Wel aardig om te zien hoe zo'n band zich op internet manifesteert. Het nieuws is vooral te vinden op 'de' website, maar wie bijvoorbeeld de videoclips van het jongste album wil zien, vangt daar ondanks een aparte video-sectie bot. Die filmpjes staan weer op de Racoon-MySpace.
Ik heb toch nooit echt begrepen wat nu de toegevoegde waarde is van MySpace, afgezien van het tamelijk onzinnige verzamelen van 'vrienden'. Doordat bands, al dan niet noodgedwongen (want 'iedereen doet het'), op meerdere digitale podia aanwezig zijn, stuit je als muziekliefhebber vooral op een versnippering van informatie.
Overigens lijkt het weer elders ondergebrachte Racoon-forum - en je ziet die trend bij meer bands - zijn langste tijd wel te hebben gehad. Het aantal actieve deelnemers is de laatste tijd sterk teruggelopen. Zoekt men andere wegen om meningen te delen of is er geen behoefte meer aan?
Altijd leuk, een museumnacht. Middelburg hield 'm afgelopen avond voor de tweede keer, met zeven deelnemers: drie galeries, CBK Zeeland, Zeeuws Museum en (De Kabinetten van) De Vleeshal. Het was, voor zover mijn waarneming reikt, niet echt druk, maar desondanks de moeite waard.
Dick van Biemen geeft, bij CBK Zeeland, uitleg over zijn - weg te geven - werk. (foto's RB)
Ondanks de waardering toch drie kritische kanttekeningen bij het evenement: 1. Waarom een aparte Middelburgse Museumnacht terwijl er ook al een Zeeuwse Museumnacht is? 2. Ronduit storend is dat het Zeeuws Museum zes euro entree vraagt. Dat is zelfs meer dan het reguliere vrijdagavondtarief. De Museumjaarkaart was bovendien niet geldig. Dat is niet bepaald klantvriendelijk en drempelverlagend. De kaartjes werden verkocht als 'passe-partout'. Ofwel: je kon er ook op de andere zes locaties mee terecht. Maar daar werd, zoals gebruikelijk, om entreegeld noch om passe-partout gevraagd. En zo hoort het ook, zeker tijdens een Museumnacht. 3. Mag je een Musemnacht die om 24.00 uur is afgelopen nog wel een Museumnacht noemen?
Een kleine, eigen samenvatting van de 'nacht' in beeld:
Er is eindelijk weer een nieuw kinderboek van Wim Hofman: Het Rijk van Heen en Weer. Het hoort bij de gelijknamige tentoonstelling in het Museum voor Communicatie, die vanaf zondag is te zien (en duurt tot en met 2012). Boek - een meesterwerkje, en zeker zo leuk voor volwassenen - en expositie grijpen heel mooi in elkaar en enkele tekeningen uit het boek komen ook terug in de tentoonstelling.
Zien dus. Maar vooral: lezen. En wie de mooie illustraties van Hofman van nabij wil bekijken, kan de komende weken ook terecht in de galerie van Joost Bakker, De Vier Gemeten in Middelburg.
Hans Dulfer op Scheldepop 2008, met links DJ Kikke en rechts Eric Barkman (foto RB)
Ha, Hans Dulfer in 2009 opnieuw op Scheldepop, zo heeft de organisatie net onthuld. Da's goed nieuws, want hoewel ik niet echt van 's mans muziek houd en Scheldepop nog met wat kinderziekten kampte, zag ik daar toch een van de beste optredens van dit jaar.
Bijna zeventig is hij al, heeft de hele wereld gezien, maar voelde zich absoluut niet te groot om op een beginnend festival in Zeeuws-Vlaanderen alles te geven. De publieke belangstelling was matig, het enthousiasme bij het publiek aanvankelijk niet overdadig, maar Dulfer ging net zo lang door totdat hij iedereen bij de kladden had en een soort collectieve extase tot stand had gebracht.
Dat zijn de écht grote jongens. Ik heb er met grote bewondering naar staan kijken, hoewel ik nog altijd geen plaat van hem zal opzetten. Naar verluidt bestaat de kans dat dochter Candy op 12 juli 2009 ook meekomt naar Terneuzen, al kan zij volgens mij wat podiumkunst betreft niet tippen aan haar vader.
In 2005 won de Zeeuwse cabaretière Katinka Polderman het Leids Cabaretfestival. Ik zag haar in die periode in 't Beest in Goes en vond het best aardig: ontwapenende lulligheid, geestige liedjes. Tegelijkertijd vroeg ik me toen af of hoe lang het leuk zou blijven en of ze in haar eentje ook een avondvullend programma zou kunnen brengen.
Vanavond - inmiddels drie jaar en honderdduizenden Pi-pa-pijpen-hits op YouTube verder - zag ik haar weer, in het Arsenaaltheater in Vlissingen, met haar nieuwe programma Polderman kachelt door. De twijfels van toen zijn wel weggenomen, want ze is behoorlijk overtuigend. Haar stijl is weinig veranderd: droogkomisch, licht chaotisch, vol ironie en zelfspot. Het lijkt nergens over te gaan, maar toch zegt ze tussen de regels door veel. De eenvoud is (net als de chaos) bedrieglijk, want het programma zit behoorlijk knap in elkaar.
Liefdesliedjes ontaarden door het vergeten van de naam van de minnaar ('het was iets met een V of een W'), een nummer als Hoe zou het zijn in Tanzania is even hilarisch als wrang en het terugkerende hedendaagse 'sprookje' over schlemiel Henk is uiteindelijk een rake typering van betuttelend Nederland. ,,Je kunt zeggen wat je wil over dit landje, maar de zaken zijn hier wel goed geregeld."
,,Het is een fase", zegt Polderman relativerend over elk hoogte- en dieptepunt in haar bestaan. Artistiek gezien is het in elk geval een rijke fase.
De officieuze clip van Vallende engel, de nieuwe single van Bløf, is online. De officiële - als die er is - kan nooit leuker zijn. Humor doet de band goed:
De culturele stoelendans in Zeeland lijkt goeddeels achter de rug: Rutger Wolfson van De Vleeshal naar Filmfestival Rotterdam, Lorenzo Benedetti van Duitsland naar De Vleeshal, Ruud van Meijel van Zeelandia/Zeeland Nazomerfestival naar Toneelgroep Oostpool, Henk Schoute (foto) van De Karavaan naar Zeelandia/Zeeland Nazomerfestival, Valentijn Byvanck van Zeeuws Museum naar Nationaal Historisch Museum, Ton Verbree tijdelijk naar Zeeuws Museum, Leo Hannewijk naar Filmfestival Breda maar ook aanblijvend bij Film by the Sea en Ruud Kuper van Film by the Sea naar Rijswijkse Schouwburg.
En wat is de voorlopige balans voor Zeeland? In elk geval nog geen garantie voor een duidelijk nieuwe impuls voor de cultuur in de provincie. Het driemanschap Wolfson-Byvanck-Van Meijel heeft met zijn prikkelende benadering veel tot stand gebracht, maar tegelijkertijd is het goed dat het trio op tijd plaats maakt voor nieuw, jong bloed.
Benedetti is ook nog jong, heeft volop inhoud, maar het is nog de vraag of hij niet te academisch is om echt wat in Zeeland los te maken. Schoute is reeds 54, met een schat aan ervaring in Noord-Holland, maar ook een onbekende in en voor Zeeland. De eerste indruk is zeker positief, al zal nog moeten blijken in hoeverre hij zijn - noodzakelijke - eigen stempel op het festival en het theaterproductiehuis kan drukken.
Het Zeeuws Museum doet het voorlopig met oud-burgemeester en mosselman Verbree, die de komende maanden op de winkel zal passen, in afwachting van een opvolger voor Byvanck. En bij Film by the Sea wordt alles eigenlijk weer zoals het tot dit jaar was.
Kortom, nog geen gedurfde en spraakmakende benoemingen, nog geen duidelijk nieuw elan, nog geen zekere vernieuwing, nog geen reden voor euforie, maar tegelijk ook nog geen reden voor pessimisme. Wat niet is, kan nog komen.
Een primeur voor Middelburg. Herman van Veen was vandaag, samen met gitariste Edith Leerkes, in de synagoge voor de allereerste opvoeringen van zijn programma Selma, dat een eerbetoon is aan het joodse meisje Selma Meerbaum-Eisinger (1924-1942).
Het is een zeer persoonlijk - Van Veen is pas onlangs gaan vertellen over zijn joodse wortels - en aangrijpend programma, waarbij hij het zelf ook herhaaldelijk te kwaad kreeg. Prachtig spel (en af en toe ook zang) ook van Leerkes.
Ik moest na de middagvoorstelling steeds denken aan de laatste woorden die Meerbaum in het werkkamp, op de drempel van de dood, noteerde:
Das ist das Schwerste: sich verschenken und wissen daß man überflussig ist, sich ganz zu geben und zu denken, daß man wie Rauch ins Nichts verfließt.
En op de valreep schreef ze er nog een zinnetje bij: Ich habe keine Zeit zu Ende zu schreiben...
Ergens begin 2005 lag er ineens een fraaie cd in de bus: A Splendid Idea, Compadre van een band die zich Tuxedo Bandito noemde. Boordevol samples, retro gitaargeluiden en Spaanstalige gimmicks. Het album bleek gemaakt door twee gedreven Zeeuwse jongens: Maxim Schipper en Stephan Schwencke, die er een complete act van hadden gemaakt, tot in de puntjes uitgewerkt. Tarantino meets Fun Lovin' Criminals.
Tot optreden kwam het, vanwege de complexiteit van de muziek, echter niet. Tot vanavond, want voor het eerst stond de groep - inmiddels taalkundig correcter Tuxedo Bandido geheten en versterkt met een bassist - op het podium en wel in De Piek in Vlissingen. De zaal liep ervoor vol.
Het plaatje klopte: gele Crime Scene Investigation-linten, plastic palmen en cactussen, de drie compadres in strakke pakken, fraaie videoprojecties op de achtergrond. Het optreden zelf duurde amper drie kwartier. Het klonk niet echt verkeerd, voor een debuutconcert dan. Maar je voelt dat er veel meer in zit, als er bijvoorbeeld ook een echte drummer bij zou komen en ze meer los zouden raken van het vele dat in de computer zit.
De muziek is toch, voor wie zich eraan overgeeft, behoorlijk onweerstaanbaar. Luister bijvoorbeeld eens naar de nieuwe single To The Max Again, gratis te downloaden op de website van de band.
Ineens is het er: een museum voor moderne (en minder moderne) kunst in... Sas van Gent. Het voormalige bankgebouw aan de Markt is grotendeels gewijd aan de Haagse kunstenaar Pieter van Goudzwaard, die daarmee net op tijd voor de vergetelheid wordt behoed, maar er is ook een zeer fraaie kunstcollectie te zien die teruggaat tot het begin van de zestiende eeuw. Voorlopig, totdat de brandweer bereid is een gebruiksvergunning af te geven, is het museum alleen op afspraak te bezoeken.
Als ik me niet vergis komt de Volkskrant morgen reeds - het was toch pas november? - met haar eindejaarslijstjes van de kunstrecensenten. Dan ben ik toch vooral benieuwd naar de popscores. Behalve dan naar de nummer één, want wie goed heeft opgelet, weet al dat Fleet Foxes bij de Volkskrant de absolute favoriet is.
Om nog net even eerder te zijn (in de loop van december zijn we die overvloed aan lijstjes toch al beu) hier mijn poptoptien (-elf), voor wat het waard is:
01. Elbow - The Seldom Seen Kid 02. The Raconteurs - Consolers Of The Lonely 03. The Last Shadow Puppets - The Age Of The Understatement 04. Blood Red Shoes - Box Of Secrets 05. Vampire Weekend - Vampire Weekend 06. TV On The Radio - Dear Science 07. R.E.M. - Accelerate 08. Panic At The Disco - Pretty Odd 09. dEUS - Vantage Point 10. Voicst - A Tale Of Two Devils 11. Racoon - Before You Leave / Bløf - Oktober
De nummer 11 is - want Zeeland boven - natuurlijk gedeeltelijk symbolisch. En ex aequo veiligheidshalve, om maar geen keuze te hoeven maken. En de totale lijst zou er over een tijdje heel anders uit kunnen zien, want muziekvoorkeuren blijken altijd weer veranderlijk.
Bovendien, wie zich niet bij elke hype direct naar muziekdetailhandel of downloadindustrie spoedt, ontdekt sommige parels pas veel later. De jongste albums van Glasvegas, Snow Patrol, Fleet Foxes, zZz, The Killers, The Hold Steady, om er maar een paar van mijn to listen-lijstje te noemen - ik ken ze nog niet. En zodra de lijstenbrij losbarst, komen er nog veel meer bij.
Hier de fraaie video van One Day Like This van nr. 1 Elbow
Zag vanavond in - de behoorlijk opgefriste Vlissingse bioscoop - CineCity de voorpremière van Oorlogswinter, de film naar het boek van Jan Terlouw.
En ja, deze is, zeker voor Nederlandse begrippen, zeer de moeite waard. Bijna van Zwartboek-achtige allure. Spannend, goed geacteerd (de jonge hoofdrolspeler Martijn Lakemeier is, wat dan heet, een ontdekking) en indringend gefilmd. Enige echte minpunt is de volstrekt onnodig bombastische muziek in het laatste deel van de film.
Het Zeeuwse publiek toonde zich overigens weer van zijn minder aangename kant. Vooraf was keurig gemeld dat regisseur Martin Koolhoven na afloop aanwezig zou zijn en er een interview zou plaatsvinden. Het vriendelijke verzoek was dan ook te blijven zitten.
De aftiteling was nog niet begonnen of menigeen schoot in zijn jas en spoedde zich richting uitgang. Binnen de kortste keren was pakweg de helft van de zaal verdwenen, alsof men juist elk contact met Koolhoven - die voor pakweg een kwartiertje vanuit godweetwaar in het land naar Vlissingen moest reizen - wilde voorkómen. Het getuigde in elk geval van weinig respect.
Leo Hannewijk (links) en Martin Koolhoven
De nabespreking onder leiding van de eerder deze week gelauwerde Leo Hannewijk werd uiteindelijk, omdat de regisseur op zich liet wachten, verplaatst naar het CineCafé. Het gesprek leverde een paar aardige anekdotes op, onder meer over de kunst om een ijzige winter te simuleren, over de zoektocht naar de hoofdrolspeler en over het werken met dode paardenbenen in Litouwen
Koolhoven vertelde ook, hoewel er nog niets concreet is, over ideeën voor nieuwe projecten. Hij noemde drie 'dingen waarover ik aan het nadenken ben': - Een film over Raymond Westerling - Een film over de Nederlandse onderwereld ('een soort gangsterfilm') - Verfilming van het boek Vals beeld van Elvin Post, over een kunstroof in Boston ('Als ik dat zou doen, dan wordt het mijn eerste echte Engelstalige film').
Soms vraag je je af of al die culturele-prijstoekenners wel enig besef hebben aan wie ze zo'n prijs verstrekken. Gisteravond ging het in Vlissingen, waar de pas 23-jarige Zeeuwse trompettist Rik Mol de Kunst- en Cultuurprijs van de plaatselijke Lions Club mocht ophalen, in elk geval op alle fronten fout.
Het Arsenaaltheater is toch al geen ideale plek om een jazzvirtuoos te lauweren, maar als de pakweg honderd belangstellenden - niet meer, en veel te keurig gekleed ook - aanvankelijk collectief op de tribune helemaal achter in de zaal gaan zitten, dan krijg je als muzikant toch het gevoel dat het een behoorlijk hopeloze avond gaat worden.
Het had allemaal een hoog Laten-we-die-jongen-die-toch-zo'n-aardig-moppie-kan-toeteren-eens-een-leuk-zakcentje-toestoppen-gehalte. Alsof Mol al niet lang en breed een nationaal en internationaal gewaardeerd muzikant is, die met alle groten speelt en met wie iedereen wil spelen. Zie eens wie hij had meegebracht: zijn grote muziekmentor Ben van der Dungen, bassist Marius Beets, drummer Eric Hoeke en toetsenist Joost Swart. Allemaal eredivisie, linker rijtje.
Mol bleef er vriendelijk onder, nam glimlachend de cheque van 2500 euro in ontvangst. Zijn voorbereide dankwoord bleef achterwege, omdat - zo zei hij - alles al was gezegd. Hij liet vooral zijn trompet spreken. Wel was hij merkbaar ongelukkig met de toespraak van Willem Kniknie, directeur van Muziekpodium Zeeland, die in plaats van een laudatio de laureaat er vooral voor waarschuwde dat hij niet moest denken dat hij er al was. Tsja.
Ontpolderen is helemaal niet zo moeilijk. In België tenminste. Daar zet men zonder al te veel problemen honderd hectare land onder water. Niet voor de natuur, maar voor een filmopname, in dit geval van de De Storm.
Producent Alain de Levita heeft het inmiddels wel gehad met Nederland (en met name met Zeeland), waar wet- en regelgeving en gevoeligheden opnamen ter plekke in de weg blijken te staan. ,,Er is altijd wel een instantie die opstaat en bezwaar maakt."
Trouwens zelden zo'n imposante filmset gezien. Een enorme watervlakte met her en der decordaken die nog net boven het water uitsteken. De stereotiepe beelden van de Ramp zie je ineens werkelijkheid worden. In kleur nog wel.
Over tien maanden moet-ie klaar zijn, om als opening te fungeren voor Film by the Sea. De Storm wordt zonder twijfel een van de belangrijkste Nederlandse films van 2009.
Bennie Hek neemt zijn Houdoes mee naar Heinkenszand, trekt een mal pak aan, doet een afro-pruik op, laat een meer dan dertig man sterk 'hi-ha-hospelkoor' aanrukken en zet Eens een Zeeuw, altied een Zeeuw in. Kom daar nog maar eens overheen als concurrent bij de streektaalwedstrijd Zing Zeeuws, gisteravond in De Stenge. Onmogelijk.
En dus werd het een afgetekende overwinning. Want, net als bij het songfestival, scoort spektakel. Vakkundig vermaak, dat wel. Toch waren er betere liedjes, betere teksten ook. Dingeman de Visser bijvoorbeeld, die een heel andere kant van zichzelf liet horen naast het bekendere Dønder-werk. Of de jonge Thoolse band Ocean's Edge, die - onder de fraaie naam d'Ieseleke Koppespinnen - aantoonden ook goed in het Zeeuws uit de voeten te kunnen.
Jammer was wel dat Toon Moerland - vanwege een sleutelbeenbreuk, zo werd gezegd - verstek moest laten gaan. Hij is onder meer bekend als gitarist van Hallo Venray en woont sinds enkele jaren weer in Zeeland. Ik was wel benieuwd waarmee hij gekomen was.
Weer een frappant staaltje van slinkse praktijken rond concerttickets. Via internet worden kaarten te koop aangeboden voor Concert at Sea (CAS) 2009 op de Brouwersdam. En dat terwijl de officiële kaartverkoop pas over drie maanden begint en er over de line-up nog niets bekend is.
De prijs? Minstens het dubbele van een normaal kaartje. Dat het duurder is dan reguliere tickets, wordt er overigens 'keurig' bij vermeld. Gebaseerd op 'vraag en aanbod', zo luidt de verklaring. Elementaire economie dus.
Het aanbod: 55.000 kaarten. De vraag: dit jaar werden pas op de dag van het festival de laatste kaarten verkocht. Conclusie: wie ondanks kredietcrisis en andere tegenspoed nog steeds geld te veel heeft, wende zich tot Onlineticketshop. Eenvoudig en betrouwbaar.
,,Ik voel me een soort Alice in Wonderland", hoor je Marian Siereveld uit Middelburg regelmatig zeggen. Het is te begrijpen. Op later leeftijd gekozen voor de kunst, de academie gevolgd, volop aan het schilderen geslagen, bij de voorname Galerie Rademakers binnengekomen, baan opgezegd en nu - morgen is de opening - een belangrijke solotentoonstelling.
Het is haar meer dan gegund. Het valt te prijzen dat iemand zo haar hart durft te volgen en zo intens bezig is met wat haar echt boeit. En ze maakt heel mooi werk, dat me meer dan veel andere figuratieve kunst raakt, omdat het - zowel letterlijk als figuurlijk - meer lagen heeft en omdat de gedrevenheid ervan is af te lezen.
De Machinefabriek in 1964 (foto: gemeentearchief Vlissingen)
Normaal ben ik niet zo van de acties en de Duyvendakjes, maar voor het verzet tegen de sloop van de Machinefabriek in Vlissingen ben ik wel warm te krijgen. De argumenten die de Cultuurwerf in haar petitie aandraagt, kan ik grotendeels onderschrijven.
Maar het zou vooral een aanklacht moeten zijn tegen de boekhoudstedenbouwkunde, de eerst-slopen-en-dan-nadenken-mentaliteit, het vergeten wat een stad écht nodig heeft. Dat machtige gebouw, dat toonbeeld van cultureel erfgoed, stáát er al, prachtig smachtend naar een mooie invulling.
Die zal, eerlijk is eerlijk, niet eenvoudig te realiseren zal zijn. Maar de Machinefabriek is wel zo'n beeldbepalend element dat in belangrijke mate het karakter van Vlissingen bepaalt en waarmee de (ahum) bijna-Kunststad van het Jaar 2008 zich, zeker op cultureel gebied, écht kan onderscheiden.
De geslaagde voorbeelden - neem de Westergasfabriek in Amsterdam, neem de Verkadefabriek in Den Bosch - zijn er. Laat het gemeentebestuur eerst maar eens aantonen waarom het in Vlissingen niet zou kunnen.
Vanmiddag redelijk onverwacht bij Wende Snijders in de Stadsschouwburg in Middelburg (reprise van Wende) beland. Ook al heb ik niet zo heel veel met chansons, de steevast lovende verhalen over haar maakten toch nieuwsgierig.
Natuurlijk kan ze fantastisch zingen, maar het is de interpretatie van de nummers die indruk maakt: doorleefd, overtuigend en, vooral, heel anders dan anderen. Zoals het onvermijdelijke La vie en rose, dat ineens weer heel fris klonk. En dat was mede te danken aan het uitnemende jazzy begeleidingstrio, met pianist Bart Wolvekamp, bassist Guus Bakker en drummer Arthur Lijten.
Wat me ook opviel was haar podiumpresentatie: afstandelijk bijna, met een paar bijna vage verhaaltjes tussendoor, nauwelijks echt contact makend met het publiek. Maar ook: géén diva-gedrag, géén maniertjes, géén gelikte act. Pure muziek dus. En dat is wat waard.
In 2006 schonk het echtpaar Landwehr-Vogels 800 kinderboekjes en 580 kinderprenten aan het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, dat de verzameling in beheer gaf aan aan de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg. Het openen van de dozen was destijds volgens Ronald Rijkse van de bibliotheek 'smullen'.
De expositie die vrijdag in het souterrain van de bibliotheek werd geopend, laat zien waarom: de ene schat na de andere, uit de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Wat indruk maakt, is de zichtbare zorg die eraan werd besteed. Vooral de illustraties zijn prachtig. Zo worden ze - ondanks alle moderne technieken - niet meer gemaakt, zou je bijna zeggen.
Binnen afzienbare termijn is de hele verzameling door iedereen op afstand te raadplegen, want het materiaal wordt in 2009 gedigitaliseerd.
Toch verbazingwekkend dat zo ongeveer de grootste band van Nederland, die bijvoorbeeld bijna moeiteloos het PSV-stadion uitverkoopt, er niet in slaagt de 'eigen' Zeelandhallen in Goes compleet vol te laten lopen. Bløf moest het zaterdagavond bij het PZC-concert in Goes doen met een hooguit redelijk gevulde hal.
Misschien wel daarom maakte het optreden aanvankelijk een wat plichtmatige indruk, maar gaandeweg kwamen publiek én band steeds meer los. De twee toegiften werden dan ook zonder al te veel moeite afgedwongen.
Bløf koos - ondanks het ingetogen karakter van het nieuwe album Oktober - vooral voor het stevigere werk en ook enkele minder voor de hand liggende nummers, zoals Regen en Welkom thuis.
Bløf
Aan het concert ging een vier uur (!) durend progamma van Zeeuws talent vooraf, waaronder korte optredens van de vier nieuwe Popaanzee-bands. Daarna verraste Bluem me in positieve zin. De Zeeuws-Vlamingen lijken toch weer wat gegroeid ten opzichte van enkele maanden geleden. Eva Auad, die daarna speelde, is en blijft een enorm talent. Van The Punanas had ik wat meer verwacht, terwijl La Ventura - hoewel wat ongelukkig geprogrammeerd (gothic-metal vlak voor Bløf) - toch niet verkeerd was.
Vlissingse foto's en poëtische teksten smelten samen in deWillem3. Jan van den Berg drukte af, Sandra Burgers schreef. What you see is what you get, heet de expositie.
Wat je ziet: beelden van de binnenhaven in Vlissingen - de sluizen, de Timmerfabriek, de schepen, maar ook graffiti en verweerde viskotters - én zinnen zoals De boot gaat naar de klote en Als lange, fijne frieten/uit een stevige aardappel/perst de zon/ de ijzeren haven van Vlissingen/ door een raster van mastkabels.
Morgen kan een wonder geschieden als hetzelfde Vlissingen wordt verkozen tot Kunststad van het Jaar. Niets is immers onmogelijk. Met dank dan aan Leon Riekwell, want het zou toch vooral zijn verdienste zijn. Zou deWillem3 trouwens nog voorkomen in het nieuwe Kunstenplan van de provincie, dat morgen eindelijk de Abdij verlaat?
Update 1 november: Een mirakel op een haar na. Vlissingen is als tweede geëindigd.
Vrijdag wordt-ie weer uitgereikt: de Zeeuwse Boekenprijs. Ook wel de Appels met Peren Bokaal genoemd, want het blijft een onmogelijke prijs. Als het onderwerp of de auteur ook maar iets met Zeeland van doen heeft, mag een boek meedingen.
En dus zitten bijvoorbeeld Jacques Hamelinks poëziebundel De Dame van de Tapisserie en Van Drees tot Bos, Arie van der Zwans beschrijving van de geschiedenis van de PvdA, dit jaar bij de vijf genomineerden. Prima boeken hoor - en op zich ook wel prijswaardig - maar ik krijg er toch geen Zeeuws gevoel bij.
Dat geldt wel voor de andere drie kandidaten. Maar ja, hoe beoordeel je het Zeeuws etymologisch woordenboek van Frans Debrabandere? Taalkundig zal het allemaal dik in orde zijn, maar het ligt niet op mijn nachtkastje.
Het academisch gehalte is toch al hoog dit jaar, want ook het proefschrift van Ruud Paesie over de (veelal Zeeuwse) illegale goederen- en slavenhandel in het begin van de achttiende eeuw (Lorrendrayen op Africa) staat op de kortlijst. Een boek dat zeker prijswaardig is, want Paesie is erin geslaagd wetenschap met leesbaarheid te combineren en heeft bovendien heel veel nieuwe informatie boven tafel gehaald.
De laatste kandidaat is Donkere palissaden van Pauline van Lynden. Een fraai boek over... paalhoofden. Verbazingwekkend hoe boeiend dat onderwerp kan zijn. Van Lynden vertelt er in woord en beeld veel over en de vormgeving is erg mooi. Het is misschien niet het diepgravendste boek van de vijf, maar in elk geval wel degene waar mijn hart naar uitgaat.
Maar, zoals de afgelopen jaren is gebleken, de koers van de jury van de Zeeuwse Boekenprijs laat zich nauwelijks voorspellen. Eén winnaar is al wel duidelijk, als de informatie op de website van het Zeeuws Tijdschrift actueel is: de publieksprijs (de Jan Bruijnsprijs) gaat naar Waèr a 't arte vol van is..., de Zeeuwse vertaling van het bijbelboek Hooglied. Met illustraties van Jopie Minnaard-Verheijke, die vanavond in Heinkenszand ook al Cultuurprijs Borsele in ontvangst nam.
Vorig jaar besloot beeldend kunstenaar Ben Sleeuwenhoek Middelburg (en Amsterdam) achter zich te laten en zich definitief in Berlijn te vestigen.
Zelden een bescheidener mens ontmoet, vol overgave bezig met zijn werk. Werk dat in eerste instantie - letterlijk ook - weinig diepte lijkt te hebben, maar toch veelomvattend is. En belangrijker nog: je gaat je er als toeschouwers op den duur zeer aan hechten, wordt elke keer meer getroffen als je een werk van hem ziet.
Dankzij deWillem3 is hij weer even (tot en met 16 november) terug in Zeeland, met een expositie die vooral is bedoeld om een recente aankoop van de gemeente Vlissingen te laten zien: Sleeuwenhoeks 'vloerbeeld' All about the elephant. Twee silhouetten van olifanten, plat op de vloer en voorzien van gekleurde ballen, bij de een drie- en bij de ander tweedimensionaal.
Opnieuw werd ik geraakt. Het is een horizontaal schilderij, een onmiskenbare Sleeuwenhoek. De dieren, de ballen, het ontbreken van perspectief, de verwijzingen naar het circus, maar ook naar het boeddhisme. Eenvoudig maar toch veelzeggend, plat maar toch diepzinnig.
Het lijkt erop - of ik moet het eerder over het hoofd hebben gezien - dat CBK Zeeland recent een digitale agenda voor beeldende kunst in Zeeland tot stand heeft weten te brengen, te vinden op een aparte website. Het CBK loopt er nog niet mee te koop, maar de site is inmiddels online en ziet er behoorlijk compleet en actueel uit. Een aanwinst dus. Het centrum is toch al bovenmatig actief op internet en dat levert een schat aan informatie en gegevens op, zoals de database van Zeeuwse kunstenaars. Die wordt ook, zo leert een steekproef, goed bijgehouden. Zou daar (nu spreekt even de scepticus) ook veel gebruik van worden gemaakt?
Update 3 november: De website wordt vrijdag 14 november officieel gelanceerd door gedeputeerde Harry van Waveren.
